«ԱԴՐԲԵՋԱՆԸ ՊԱՐՏԱՎՈՐ Է ԿԱՏԱՐԵԼ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄԸ և ԹՈՒՅԼ ՏԱԼ ՀԱՅԵՐԻ ՎԵՐԱԴԱՐՁԸ ԱՐՑԱԽ»
***
- Պարոն դեսպան, տեւական ժամանակ է, ինչ Հայաստանի և Ադրբեջանի ներկայացուցիչները հանդիպում են միայն ԱՄՆ պետքարտուղարի միջնորդությամբ։ Կարո՞ղ ենք եզրակացնել, որ բրյուսելյան բանակցային ձևաչափը ձախողվել է։ Ինչո՞ւ։
- Հայաստանի եւ Ադրբեջանի ներկայացուցիչների միջեւ քննարկում է տեղի ունեցել Նյու Յորքում, ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի շրջանակներում, որը կազմակերպվել է ԱՄՆ պետքարտուղար Բլինքենի նախաձեռնությամբ: Դա չի նշանակում, որ ԵՄ միջնորդությունը դադարել է: ԵՄ-ն դեռևս իր ծառայություններն է առաջարկում երկու կողմերին: Իմ տեղեկությամբ՝ Հայաստանը չի մերժել ԵՄ առաջարկը: Եվ, իհարկե, եթե հայացք նետենք բանակցություններին և դրանց արդյունքներին, ամենակարևոր և արդյունավետ քայլերն իրականացվել են ԵՄ միջնորդության շնորհիվ, հատկապես, երբ կողմերը հանդիպեցին Պրահայում 2022 թվականի հոկտեմբերին՝ ԵՄ-ի և նախագահ Մակրոնի հետ միասին, որտեղ կողմերը վերահաստատեցին իրենց հավատարմությունը Ալմա-Աթայի հռչակագրին, որն առանցքային է արդար և կայուն խաղաղության հաստատման համար:
- Ադրբեջանը շարունակաբար նոր նախապայմաններ է առաջադրում խաղաղության համաձայնագիր ստորագրելու համար և թշնամանք է դրսևորում արևմտյան միջնորդների նկատմամբ։ Դուք ի՞նչ կարծիք ունեք այս համաձայնագրի ստորագրման վերաբերյալ։
- Կարծում եմ՝ խաղաղության համաձայնագիրը ստորագրելու անհրաժեշտությունը հրատապ է: Անընդհատ հայտարարվել է, այդ թվում՝ Հայաստանի վարչապետի կողմից, որ համաձայնագրի մեծ մասն արդեն համաձայնեցված է: Հայաստանի վարչապետը պատրաստակամություն է հայտնել ստորագրել այն, ինչը արդեն համաձայնեցված է՝ որպես համաձայնագրի հիմք, հետագայում քննարկումներ կարող են տեղի ունենալ չլուծված հարցերի շուրջ: Ադրբեջանն ունի հատուկ պատասխանատվություն, հատկապես, որ իբրեւ COP 29-ի (ՄԱԿ-ի Կլիմայի փոփոխության մասին շրջանակային կոնվենցիայի մասնակիցների կոնֆերանսի 29-րդ նստաշրջանը-խմբ.) կազմակերպիչ իր վրա է սեւեռում միջազգային ուշադրությունը, ինչը նրանց համար հատուկ միջազգային պարտավորություններ է առաջացնում։ Այս փուլում նրանց հիմնական պատասխանատվությունն է՝ Հայաստանի հետ խաղաղության համաձայնագիր կնքել։
- Ի՞նչ տեղի կունենա, եթե նրանք հետաձգեն դա և հրաժարվեն համաձայնագիրը ստորագրել մինչեւ COP 29-ը։
- Այդ հարցը պետք է ուղղել Ադրբեջանին: Մեր դիրքորոշումը հստակ է. խաղաղության համաձայնագրի պայմաններն առկա են, և այն պետք է կնքվի հնարավորինս շուտ: Դա նշանակում է՝ COP 29-ից առաջ։
- Ադրբեջանը մշտապես հայտարարում է, թե Հայաստանը կրակ է բացել իր դիրքերի ուղղությամբ, չնայած ԵՄ դիտորդական առաքելությունը նշում է, որ սահմանային լարվածության մասին հաղորդագրություններն իրականությանը չեն համապատասխանում։ ԵՄ-ն նախատեսու՞մ է ընդլայնել այս առաքելությունը։
- Ես շատ զարմացած եմ Ադրբեջանի, ինչպես նաև՝ Ռուսաստանի կողմից Եվրոպական առաքելության նկատմամբ քննադատությունից: Բավականին ուշագրավ է, որ մենք նույն բառերն ենք լսում ինչպես Ռուսաստանից, այնպես էլ Ադրբեջանից, կարելի է ենթադրել, թե դա ռուսերենից է թարգմանված ադրբեջաներեն, կամ ադրբեջաներենից՝ ռուսերեն: Բայց եթե դիտարկենք փաստերը, Եվրոպական առաքելությունը նպաստել է շփման գծում ռազմական միջադեպերի քանակի նվազմանը: Ես խոսում եմ իրական միջադեպերի մասին, ոչ թե կեղծ լուրերի: Շփման գծի մոտ գտնվող հայկական գյուղերի բնակիչները, որոնք ենթարկվում են կրակոցների վտանգին և անգամ հակամարտության վերսկսման վտանգին, ողջունում են առաքելության ներկայությունը: Ես միացել եմ ԵՄ առաքելության պարեկներին և հանդիպել տեղացիներին: Նրանց համար Եվրոպական առաքելությունը ապահովության նշան է և վկայում է, որ աշխարհը նրանց չի մոռացել: Ահա թե ինչու Ֆրանսիան, իր ԵՄ գործընկերների հետ միասին, պնդեց առաքելության ընդլայնման վրա, ինչն արդեն տեղի է ունենում։ Առաքելության անձնակազմը գրեթե կրկնապատկվում է, և դրա հնարավորությունները մեծացվում են: Դա եղել է տարածաշրջանում կայունության ապահովման ամենակարևոր ներդրումներից մեկը:
- Քանի՞ հոգի է ընդգրկվելու առաքելության մեջ ընդհանուր առմամբ։
- Ծրագրվում է մոտավորապես կրկնապատկել առաքելության ներկայությունը, ինչը նշանակում է մի քանի հարյուր մարդ: Նրանք չափազանց արդյունավետ են: Եթե հայացք գցենք վերջին տարիներին, google-ով «զինված» մի քանի տասնյակ եվրոպացի դիտորդներ՝ նրանք քաղաքացիական անձինք են, զինված չեն, այս տարածաշրջանի կայունության համար ավելին են արել, քան Լեռնային Ղարաբաղում ռուսական զորախումբը:
- Դա նշանակո՞ւմ է, որ ԵՄ-ն չի հեռացնելու իր առաքելությունը սահմանից Բաքվի և Մոսկվայի պահանջով։
- Առաքելության մանդատը որոշվում է Բրյուսելում:
- Ֆրանսիայի ազգային տոնի առթիվ Ձեր ելույթում նշեցիք, որ Ֆրանսիան չի զիջի Արցախի ժողովրդի վերադարձի իրավունքը, որը ճանաչել է Արդարադատության միջազգային դատարանը: Արդյո՞ք Երևանի և Փարիզի օրակարգերը համընկնում են այս հարցում: Եվ ինչպե՞ս եք պատկերացնում դրա իրականացումը:
- Ավելի քան 100,000 փախստական է բռնագաղթել Հայաստան. Լեռնային Ղարաբաղի հայկական գրեթե ամբողջ բնակչությունը ստիպված էր փախչել: Ես ասում եմ՝ «ստիպված», քանի որ դա կամավոր որոշում չէր: Իննամսյա շրջափակումից և դաժան ռազմական հարձակումից հետո դա չէր կարող կամավոր որոշում լինել: Հատկապես կարևոր է, որ հոկտեմբերի 5-ին Ֆրանկոֆոնիայի միջազգային կազմակերպության ընդունած բանաձեւում ընդգծվեց, որ այդ մարդիկ ստիպված էին հեռանալ: Առաջին բանը, որ մենք արեցինք, և մենք առաջին արձագանքող պետությունն էինք, այն էր, որ օգնեցինք այդ մարդկանց և Հայաստանին՝ նրանց ընդունելու:
2023-ին Ֆրանսիան առաջին դոնորն էր հումանիտար աջակցության տեսանկյունից` Լեռնային Ղարաբաղի փախստականներին և նրանց ընդունող հայկական համայնքներին: Սա խոցելի բնակչություն է, և նրանք դեռևս աջակցության կարիք ունեն: Դա չի նշանակում, որ մենք կզիջենք նրանց վերադարձի իրավունքը: Որովհետև նրանց վերադարձի իրավունքը կարծիք չէ: Դա պարտավորություն է. Արդարադատության միջազգային դատարանի 2023 թվականի նոյեմբերի 17-ի որոշումը պարտադիր է ՄԱԿ անդամ բոլոր պետությունների, այդ թվում՝ Ադրբեջանի համար: Իհարկե, մենք գիտենք, և փախստականներն իրենք էլ գիտեն, որ այժմ վերադարձի պայմաններ չկան: Կա՞ տարբերություն Հայաստանի կառավարության հետ: Կարծում եմ՝ ոչ: Նախ` մենք աջակցում ենք Հայաստանի կառավարության ջանքերին՝ ընդունելու և ինտեգրելու այս փախստականներին: Երկրորդ` հենց Հայաստանի կառավարության նախաձեռնությամբ է իրականացվել Արդարադատության միջազգային դատարանի որոշման գործընթացը:
- Փաստորեն, Դուք այս հարցն առկախում եք, մինչև դրա լուծումը հնարավոր դառնա:
- Այո, մենք այն առկախում ենք և աշխատում ենք այն հնարավոր դարձնելու ուղղությամբ:
- Պաշտոնական տվյալներով, արդեն շուրջ 9,000 արցախցի լքել է Հայաստանը: Ինչպե՞ս են միջազգային դոնորներն ապահովում, որ աջակցությունը արցախցիներին նպատակային լինի: Համագործակցություն կա՞ դոնորների, Հայաստանի կառավարության և արցախցիների միջև:
- Սա հիմնական հարցն է: Արտակարգ փուլն ավարտվել է: Այն փուլը, երբ մարդիկ մեքենաներով և բեռնատարներով գալիս էին Գորիս, երբ մարդկանց հսկայական հոսք կար, որոնք տրավմայի էին ենթարկվել, որոնք չէին կարողացել բերել իրենց ունեցվածքը, այս փուլն ավարտված է: Այժմ պետք է տնտեսական և սոցիալական պայմաններ ու ծառայություններ ապահովել, որոնք թույլ կտան Լեռնային Ղարաբաղի փախստականներին բնակվել և ապրել Հայաստանում: Նրանցից ոմանք հեռացել են: Նրանցից շատերը մեկնել են Ռուսաստան: Դա տրամաբանական է, քանի որ այնտեղ ընտանիք ունեն: Լեռնային Ղարաբաղից Ռուսաստան աշխատանքային միգրացիայի երկար պատմություն կա: Սակայն ես համոզված չեմ, որ նրանք հեշտ սրտով են մեկնում Ռուսաստան՝ հաշվի առնելով, որ ռուսական ռազմական ստորաբաժանումները կատարելապես լքեցին նրանց անցյալ տարվա սեպտեմբերին: Ընթացիկ փուլում, Հայաստանի կառավարության և միջազգային դոնորների հետ քննարկումներում մենք փորձում ենք նպատակային ծրագրեր իրականացնել՝ աջակցելու փախստականների ապրուստին, կրթությանը և նրանց ինտեգրմանը հայաստանյան աշխատաշուկայում:
- Ամենամեծ դժգոհությունները վերաբերում են բնակարանային ծրագրերին: Արդյոք դա քննարկվում է բոլոր շահագրգիռ կողմերի հետ:
- Այո, դա քննարկվում է անմիջականորեն Հայաստանի կառավարության հետ: Քննարկվում է նաև Ֆրանսիայի զարգացման գործակալության միջոցով, որը բավականին ակտիվ է բնակարանային ոլորտում, և ֆրանսիական ՀԿ-ների հետ: Օրինակ, կան գյուղեր, որտեղ տներ են վերանորոգվել Ֆրանսիայի հայկական հիմնադրամի կողմից և առաջարկվել Լեռնային Ղարաբաղի փախստականներին: Եվ իհարկե, Ֆրանսիան ունի ձայն միջազգային ֆինանսական հաստատություններում, ինչպես՝ Համաշխարհային բանկում, Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկում և նույնիսկ Ասիական զարգացման բանկում: Մենք քաջալերում ենք, որ այդ հաստատությունները աջակցեն Հայաստանին և, մասնավորապես, բնակարանային ծրագրերին Հայաստանում:
- Ֆրանսիան ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ակտիվ անդամ է: Ի՞նչ առաջընթաց կա ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի առաքելություն ուղարկելու հարցում՝ կանխելու հայկական մշակութային ժառանգության ոչնչացումը Արցախում:
- Հայկական ժառանգության ոչնչացումը Լեռնային Ղարաբաղում՝ լինեն կրոնական վայրեր, գերեզմաններ, քաղաքացիական շենքեր, սովորական տներ կամ նույնիսկ ամբողջական թաղամասեր, մեզ համար մեծ մտահոգություն է: Ֆրանսիայի մշակույթի նախարարն այդ հարցում շատ հստակ արտահայտվեց, երբ անցյալ տարի այցելեց Երևան: Ֆրանկոֆոնիայի միջազգային կազմակերպության անդամներն էլ հստակ արտահայտվել են այս հարցում 2023 թվականի հոկտեմբերի 7-ի իրենց հայտարարության մեջ Հայաստանի վերաբերյալ: ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն պետք է մուտք ունենա Լեռնային Ղարաբաղ:
- Հայ-ֆրանսիական ռազմական համագործակցության շրջանակում պաշտպանական զենք-զինամթերք ձեռք բերելու պայմանագրեր են ստորագրվել: Համագործակցության ընդլայնման ի՞նչ հնարավորություններ կան: Արդյո՞ք Հայաստանի անդամակցությունը ՀԱՊԿ-ին խոչընդոտ է ավելի խորը ռազմական համագործակցության համար:
- Մենք Հայաստանի անդամակցությունը ՀԱՊԿ-ին, որը Հայաստանի կառավարությունը բնութագրում է որպես «սառեցված անդամակցություն», չենք դիտարկում որպես խոչընդոտ Հայաստանին անհրաժեշտ ռազմական տեխնիկա տրամադրելու համար, որը կօգնի պաշտպանել իր ժողովրդին, տարածքը և ինքնիշխանությունը: Մենք դա ասացինք և արեցինք: Մենք հստակ ասացինք այդ մասին մեր գործընկերներին, ներառյալ՝ ՆԱՏՕ-ի մեր դաշնակիցներին: Այսպիսով, մեզ համար որևէ տաբու չկա: Մենք ուրախ ենք, որ այլ երկրներ, ինչպիսին է Հնդկաստանը, ևս ռազմական համագործակցություն են սկսել Հայաստանի հետ: Եվ հույս ունենք, որ ավելի շատ երկրներ կմիանան:
- Ամբողջ պատվերն արդեն մատակարարվե՞լ է:
- Ես չեմ մեկնաբանի մատակարարումների մասին հարցը: Բայց մեր համագործակցությունը միանգամյա չէ: Միայն մեկ պատվեր չի եղել: Կան նոր պատվերներ, ներառյալ անցյալ տարվանը՝ CAESAR համակարգի համար: Խոսքն այն մասին չէ, որ համաձայնագիր ստորագրենք, մատակարարենք և հետո մոռանանք Հայաստանի մասին: Խոսքը հայկական բանակի հետ կողք կողքի քայլելու մասին է՝ նրա արդիականացման գործընթացում: Ռազմական տեխնիկան դրա միայն մի մասն է: Ուսուցումը և ռազմական դոկտրինը նույնպես չափազանց կարևոր են: Մենք ուսուցանում ենք հայ զինվորներին ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ Ֆրանսիայում, և խորհրդատվություն ենք տրամադրում ՀՀ պաշտպանության նախարարությանը:
- Հայաստանը ԵՄ-ին միանալու հեռանկար ունի՞:
- Նախ, դա Հայաստանի որոշումն է՝ թեկնածու լինել կամ ոչ, և դա Հայաստանի ինքնիշխան որոշումն է: Որպես մեկը, ով ապրում է Հայաստանում և հանդիպում է հայերի տարբեր շերտերի հետ, տեսնում եմ, որ հայերը ձգտում են դեպի Եվրոպա: Մշակութային առումով, իրավունքի գերակայության և հայկական ժողովրդավարության ամրապնդման տեսանկյունից հայ հասարակության շրջանում մեծ ձգտում կա դեպի Եվրոպա: Իսկ Հայաստանն արդեն Եվրոպական քաղաքական համայնքի անդամ է: Սա նախագահ Մակրոնի նախաձեռնությունն է՝ հավաքել ոչ միայն ԵՄ անդամներին, այլև Եվրոպայի այն երկրներին, որոնք անդամ չեն, որպեսզի փորձեն լուծել ընդհանուր խնդիրները, որոնք առնչվում են ոչ միայն Եվրամիությանը, այլև ամբողջ եվրոպական մայրցամաքին: Պետք է նշել, որ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության բանակցությունների ամենամեծ առաջընթացը հենց այդ շրջանակներում է արձանագրվել:
- Բայց Հայաստանին սպասո՞ւմ են ԵՄ-ում:
- Դա այդքան ռոմանտիկ չէ: Դա քաղաքական գործընթաց է և տեխնիկական երկխոսություն: ԵՄ-ն բաց է Հայաստանի համար, և դրա լավագույն օրինակը վերջերս կայացված որոշումն է՝ Ֆրանսիայի աջակցությամբ, առանց վիզայի ռեժիմի վերաբերյալ բանակցություններ սկսել Հայաստանի հետ:
- Պարոն դեսպան, «Հետքը» ամեն օր բողոքներ է ստանում ՀՀ քաղաքացիներից շենգենյան վիզա ստանալու դժվարությունների մասին: Մարդիկ հաճախ ստիպված են լինում անցնել նվաստացուցիչ ճանապարհով՝ միջնորդ տուրիստական գործակալություններին վճարելով փաստաթղթերի ներկայացման հանդիպում ամրագրելու համար։ Ի՞նչ քայլեր են ձեռնարկվում ԵՄ երկրների դեսպանատների, ի մասնավորի՝ Ձեր դեսպանատան կողմից այս հարցը լուծելու համար, մինչև վիզայի ազատականացումը իրականություն դառնա:
- Վիզայի համար հանդիպումներն անվճար են, և միայն դեսպանատները կարող են նշանակել այդ հանդիպումները: Եթե որևէ կազմակերպություն ասում է, որ հանդիպում կկազմակերպի ձեզ համար, նրանք խաբում են ձեզ, և եթե գումար են պահանջում դրա համար, ապա ձեզ թալանում են: Այս մարդիկ հանցագործներ են, ստախոսներ ու գողեր: Ես խստորեն հորդորում եմ ձեր ընթերցողներին՝ բացահայտել նրանց, տվեք մեզ այդ ընկերությունների անունները, և մենք կհետաքննենք: Հայաստանում եվրոպական բազմաթիվ հյուպատոսություններ իսկապես ծանրաբեռնված են: Պատճառն այն է, որ ավելի մեծ թվով մարդիկ են ցանկանում այցելել Եվրոպա: Ճամփորդական ծրագրերը հետաձգվել էին Կովիդի ժամանակ, և հիմա մարդիկ փորձում են լրացնել բաց թողածը: Ինչ վերաբերում է Ֆրանսիային, ապա հիմա ավելի շատ տարբերակներ ունեք Ֆրանսիա մեկնելու համար՝ ներառյալ ուղիղ չվերթեր դեպի Մարսել, Փարիզ և Լիոն, ինչպես նաև Air France-ի ավանդական չվերթը դեպի Փարիզ: Եվ մեր հարաբերությունները Հայաստանի հետ ամրապնդվում են: Դա նշանակում է, որ բազմաթիվ մարդիկ ճանապարհորդում են բիզնեսի, ռազմական, մշակութային նպատակներով, որպեսզի հանդիպեն Ֆրանսիայում քույր քաղաքների կամ տարածաշրջանների ներկայացուցիչներին: Այդ պատճառով մենք հզորացնում ենք մեր վիզայի բաժինը: Եվ հենց այդ պատճառով ենք այժմ սկսում պատվիրակել վիզայի դիմումի առաջին քայլերը՝ ոչ թե վիզայի որոշումը, այլ դիմումի առաջին քայլերը՝ մատնահետքերը և այցի փաստաթղթերի հանձնումը, համապատասխան կազմակերպությանը:
- Այս տարի նախատեսվա՞ծ է նախագահ Մակրոնի այցը Հայաստան:
- Նախագահը հրավեր է ստացել վարչապետի կողմից: Ինչպես գիտեք, վերջին ամիսները բավականին բարդ էին Ֆրանսիայի ներքաղաքական կյանքում: Այժմ ձևավորված է կառավարություն, որը ներառում է մի շարք քաղաքական գործիչների, ովքեր երկար տարիներ Հայաստանի ընկերներն են եղել, ներառյալ մեր վարչապետը, որը 1995 թվականին, երբ Եվրոպայի հարցերով կրտսեր նախարար էր, բացել է այս դեսպանատունը։ Մեր առաջնորդները մշտական կապի մեջ են: Հոկտեմբերի 3-ին վարչապետ Փաշինյանը եղել է Փարիզում։ Նա մասնակցել է Ֆրանկոֆոնիայի գագաթնաժողովին եւ ճաշել է նախագահ Մակրոնի հետ: Գագաթնաժողովին քաղաքում գտնվող տասնյակ պետությունների և կառավարությունների ղեկավարներից մեր նախագահը նախընտրեց ճաշել Հայաստանի վարչապետի հետ: Սա ցույց է տալիս Հայաստանի կարևորությունը մեզ համար։
https://hetq.am/en/article/170423
***
***
- Mr. Ambassador, for a long time now, representatives of Armenia and Azerbaijan have only been meeting through the mediation of the U.S. Secretary of State. Can we conclude that the Brussels format of negotiations has failed? If so, why?
- A discussion between the Azerbaijani side and the Armenian side has taken place in New York in the margins of the UN General Assembly, and was organized by the United States Secretary Blinken, who took that initiative. That doesn't mean that the EU mediation is not alive. The EU still is offering its services to the two parties. And to my knowledge, Armenia has not rejected the EU's offer. And of course, if you look back at the negotiations and what was achieved in these negotiations, the most important, effective steps were achieved thanks to the mediation of the EU, in particular when the parties met in Prague together with the EU and President Macron in October 2022 and that is when the parties reaffirmed their commitment to the Alma-Ata Declaration, which is key to a fair and stable peace resolution.
- Azerbaijan continuously sets new preconditions for signing a peace agreement and shows hostility toward Western mediators. Are you optimistic about the signing of this agreement?
- I think the signing of the peace agreement is a matter of urgency. It has been stated repeatedly, including by the Armenian Prime Minister, that most of the agreement is already agreed upon by the parties. The Armenian Prime Minister expressed willingness to sign what is already agreed as a basis for an agreement, and then there can be further talks on pending matters. Azerbaijan has a special responsibility, including as a country that will attract a lot of international attention while they organize Cop 29 which creates special international responsibilities for them. The chief responsibility at this stage is to come to a peace agreement with Armenia.
- What if they postpone this and refuse to sign an agreement before Cop 29? What will happen?
- That's a question to ask Azerbaïdjan. Our position is clear: the conditions for a peace agreement are there, and that peace agreement should be concluded as soon as possible. That means before Cop 29.
- Azerbaijan constantly claims that Armenia has fired on its positions, despite statements from the EU monitoring mission that reports of tension on the border are inaccurate. Is the EU planning to expand this mission?
- I am quite surprised at the criticism towards the European mission made by Azerbaijan, but also by Russia. And quite strikingly, we hear the same words from Russia and from Azerbaijan to the point that one wonders whether it's Russian language translated into Azerbaijani Turkish or Azerbaijani Turkish translated into Russian. When one looks at the facts, the European mission has contributed to a decrease in the number of incidents on the military contact line. I mean real incidents, not fake news. The populations in Armenian villages close to the contact line, who are exposed to the risk of fire between the two countries, and even to the risk of a resumption of the conflict welcome the presence of the mission. I joined EU mission patrols and met with the local people. The European mission, to them, is a reassuring presence and the sign that the rest of the world hasn't forgotten them. And this is why France insisted, together with its EU partners, on reinforcing the mission, which is happening. The staff of the mission is roughly doubling, and its capabilities are enhanced. It has been one of the most practical, instrumental contribution to stability in this region.
- How many people will be included in the mission in total?
- The plan is to roughly double the presence of the mission so that means a couple of hundreds. And they are extremely effective. If you look back at the past few years, a few dozen European observers equipped with googles - they are civilians, they are not armed - have done more for the stability of this region than the Russian contingent in Nagorno-Karabakh.
- Does it mean that EU will not remove the EU mission from the border on the demands of Baku and Moscow?
- The mandate of the mission is decided in Brussels.
- Mr. Ambassador, during your speech on France's national holiday, you mentioned that France will not compromise on the right of the people of Artsakh to return, as recognized by the International Court of Justice. Do the agendas of Yerevan and Paris align on this issue? How do you envision this being implemented in practice?
- More than 100,000 refugees have fled to Armenia: the almost entire Armenian population of Nagorno-Karabakh was forced to flee. I say forced to flee, because it was not a voluntary decision. After nine months of blockade, after brutal military assault, there is no way this could have been a decision by choice. Very importantly, on October 5, a communiqué adopted at the Summit of the International Organization of Francophonie recognized that these people were forced to leave. The first thing, the urgent thing, which we did immediately, and we were the first respondent country at the time, was to help these people and help Armenia welcome them.
In 2023, France was the first donor in terms of humanitarian support for refugees from Nagorno-Karabakh and for the Armenian communities that welcomed them here. This is a fragile population, and they still need support. This doesn't mean that we will compromise on their rights of return. Because their right of return is not an opinion. It is an obligation: the decision by the International Court of Justice, on November 17 2023, is mandatory for all UN member states, including Azerbaijan. Of course, we know, and the refugees themselves know, that the conditions are not ripe now for that. Is there a difference with the Armenian government? I don't think so. First, we're supporting the Armenian government's efforts to welcome and integrate these refugees here. And second, the very decision by the International Court of Justice that established the right of return resulted from a procedure initiated by the government of Armenia.
- So, you will keep this question open until it becomes possible.
- We keep it open and we push for it to become possible.
- France is participating in support programs for forcibly displaced people from Artsakh to help them integrate and settle in Armenia. According to official data, around 9,000 people from Artsakh have already left Armenia. How do international donors ensure that the support is targeted? Is there proper cooperation between donors, the Armenian government, and the people from Artsakh?
- This is the key question. The emergency phase is over. The phase when people were coming in cars and trucks in Goris, and when there was a massive arrival of people who were traumatized, who couldn't bring any of the belongings, this phase is over. Now the question, as you said, is to provide economic, social conditions, services that allow for refugees from Nagorno-Karabakh to settle in Armenia, and to live in Armenia. Some of them left. Most of those left for Russia. There is a logic to that because they have family in Russia. There has been a long history of labor migration from Nagorno-Karabakh to Russia. Yet I am not sure they leave for Russia with a light heart, given the fact that they were completely abandoned by the Russian military contingent in September last year. In the current phase, in the discussions with the Armenian government and the international donors we try to target projects that support the refugees, their livelihood, their education, their integration into the Armenian job market.
- Most complaints concern housing projects. Is this discussed with all stakeholders?
- It is absolutely discussed directly with the Armenian government. It is discussed through the French Development Agency, which is quite active in housing sector, and with French NGOs. There are, for instance, villages where you have available housing that was renovated by the French Armenian fund, and offered to refugees from Nagorno-Karabakh. And of course, as a stakeholder in international financial institutions, France has a seat and has a say in organizations such as the World Bank, as the European Bank for Reconstruction and Development, and even the Asian Development Bank. We are advocating for those institutions to support Armenia and to support housing projects in Armenia.
- France is an active member of UNESCO. What progress has been made regarding sending a UNESCO mission to Artsakh to prevent the destruction of Armenian cultural heritage?
- The destruction of Armenian heritage in Nagorno-Karabagh, whether religious sites, cemeteries, civic buildings, ordinary houses and even whole neighborhoods is a major concern to us. The French culture minister was crystal clear about that when she visited Yerevan last year. The members of the International Organization of Francophonie were also clear about this in their 7th October statement on Armenia. UNESCO needs to access Nagorno-Karabakh.
- Mr. Ambassador, in the context of Armenian-French military cooperation, contracts have been signed for the acquisition of defense-related weapons and ammunition. What are the possibilities for expanding cooperation? Is Armenia's membership in the CSTO an obstacle to deepening military cooperation?
- We do not consider Armenia's membership, “frozen membership” as the government of Armenia describes it, in the CSTO as an obstacle to provide Armenia with the military equipment it needs to protect its people, its territory and its sovereignty. We said it and we did it. We made it clear with our partners, including our NATO allies. So, to us, there's no taboo. We're glad that other countries have initiated a military cooperation with Armenia, such as India. And we hope that more countries will join.
- Has the entire order already been delivered?
- I won't comment on the deliveries. But our cooperation is not a one-shot. There hasn't been one order. There are new orders, including the one last year for the CAESAR. It is not about signing an agreement, delivering and forgetting about Armenia. It is walking alongside with the Armenian army in the process of its modernization. Military equipment is just one part of it. Training and doctrine are extremely important. We also provide training to Armenian soldiers on Armenian and French territory, and we provide advice to the Armenian Ministry of Defense.
- Does Armenia have a prospect of joining the EU?
- First, it is for Armenia to decide whether to be a candidate or not, and that is the sovereign decision of Armenia. As someone who lives in Armenia and meets Armenians from all walks of light, what I see is that Armenians are looking towards Europe. In many regards culturally, in terms of the rule of law, the consolidation of the Armenian democracy, there is a strong attraction to Europe among the Armenian public. And Armenia is already a member of the European political community. This is an initiative by President Macron to gather not only members of the EU, but also countries of Europe that are not members, to try and solve common problems that face not only the European Union, but the European continent as a whole. It is not worthy that the most significant progress in peace negotiations between Armenia and Azerbaijan was achieved within that framework.
- But is the EU expecting Armenia?
- It is not that romantic. It is a political process and a technical dialogue. The EU is showing openness towards Armenia, and the best example for this is the recent decision, supported by France, to start negotiations on visa free travel with Armenia.
- Mr. Ambassador, we receive daily complaints from Armenian citizens about the difficulties in obtaining Schengen visas. People often go through a humiliating process, paying intermediary travel agencies to secure appointments for document submission. What steps are being taken by EU embassies, and particularly by your embassy, to resolve these issues until visa liberalization becomes a reality?
- The appointments for visas are free, and only embassies can give those appointments. So, if an organization tells you that they will find an appointment for you, they are lying to you, and if they are asking money from you, they are robbing you. These people are delinquents, they are liars and they are robbers. I very strongly ask your readers to call them out, to give us names and we will investigate. It is true though that most European consulates in Armenia are overwhelmed. And the reason is that more people want to travel to Europe. Travel plans were delayed during Covid, and people now try to catch back with their travel plans. As far as France is concerned, you have far more options to fly to France including direct flights to Marseille, Paris and Lyon in addition to the traditional Air France flight to Paris. And our relationship with Armenia is getting stronger. That means many people are traveling for business, for military, for cultural reasons, to meet sister cities or sister regions in France. That is why we are reinforcing our visa section. And that is why we are in the process of subcontracting the first steps of visa application: not the decision on the visa, but the first steps of visa applications, the fingerprints, the remittance of the visit documents to a contractor.
- Is President Macron's visit to Armenia expected this year?
- The President received an invitation by the Prime Minister. As you know, the recent months have been a bit bumpy in French politics. Now the government is formed and includes a number of political figures who have been long-standing friends of Armenia, including our Prime Minister who inaugurated this Embassy when he was a junior minister for Europe, back in 1995. Our leaders are in constant contact. On the 3rd of October, Prime Minister Pashinyan was in Paris. He attended the Francophonie Summit but he also had lunch with President Macron. Out of the dozens heads of states and governments who were in town for the Summit, our President chose to host the Armenian Prime minister for lunch. This shows the importance of Armenia to us.
https://hetq.am/en/article/170423
***
- Господин посол, уже давно представители Армении и Азербайджана встречаются только при посредничестве госсекретаря США. Можем ли мы заключить, что брюссельский формат переговоров провалился? Почему? - В Нью-Йорке в рамках Генеральной Ассамблеи ООН состоялась дискуссия между представителями Армении и Азербайджана, организованная по инициативе госсекретаря США Блинкена. Это не означает, что посредничество ЕС прекратилось. ЕС по-прежнему предлагает свои услуги обеим сторонам. Насколько мне известно, Армения не отвергла предложение ЕС. И конечно, если мы посмотрим на переговоры и их результаты, наиболее важные и эффективные шаги были предприняты благодаря посредничеству ЕС, особенно когда стороны встретились в Праге в октябре 2022 года вместе с ЕС и президентом Макроном, где стороны подтвердили свою приверженность Алма-Атинской декларации, которая имеет решающее значение для установления справедливого и прочного мира. - Азербайджан постоянно выдвигает новые предварительные условия для подписания мирного соглашения и проявляет враждебность по отношению к западным посредникам. Что Вы думаете о подписании этого соглашения? - Я считаю, что необходимость подписания мирного соглашения является срочной. Неоднократно заявлялось, в том числе и премьер-министром Армении, что большая часть документа уже согласована. Премьер-министр Армении выразил готовность подписать то, что уже согласовано в качестве основы соглашения, возможно дальнейшее обсуждение нерешенных вопросов. На Азербайджане лежит особая ответственность, тем более что, будучи организатором COP 29 (29-й сессии конференции участников Рамочной конвенции ООН по изменению климата – ред.), он привлекает к себе международное внимание, что обуславливает особые международные обязательства для Баку. На данном этапе их главная обязанность – заключить мирное соглашение с Арменией. - Что произойдет, если они отложат это и откажутся подписать соглашение до COP 29? - Этот вопрос следует адресовать Азербайджану. Наша позиция ясна: условия для мирного соглашения уже созданы и должны быть заключены как можно скорее. Это означает, что до COP 29.
- Азербайджан постоянно заявляет, что Армения открыла огонь в направлении его позиций, хотя наблюдательная миссия ЕС заявляет, что сообщения о пограничной напряженности не соответствуют действительности. Планирует ли ЕС расширить эту миссию?
- Я очень удивлен критикой Европейской миссии как со стороны Азербайджана, так и со стороны России. Весьма примечательно, что одни и те же слова мы слышим и из России, и из Азербайджана, можно предположить, что они были переведены с русского на азербайджанский или с азербайджанского на русский. Но если посмотреть на факты, Европейская миссия способствовала снижению количества военных инцидентов на линии соприкосновения. Я говорю о реальных событиях, а не о фейковых новостях. Жители армянских сел вблизи линии соприкосновения, которые подвергаются риску обстрелов и даже риску возобновления конфликта, приветствуют присутствие миссии. Я присоединился к патрулям миссии ЕС и встретился с местными жителями. Для них Европейская миссия является знаком безопасности и доказательством того, что мир их не забыл. Именно поэтому Франция вместе со своими партнерами по ЕС настояла на расширении миссии, что уже и происходит. Штат миссии увеличивается почти вдвое, расширяются ее возможности. Это был один из наиболее важных вкладов в стабильность в регионе.
- Сколько всего человек будет включено в миссию?
- Планируется примерно удвоить численность миссии, то есть несколько сотен человек. Они чрезвычайно эффективны. Если посмотреть на последние годы, то несколько десятков европейских наблюдателей, «вооружённых» Google — это гражданские, а не вооружённые лица — сделали для стабильности этого региона больше, чем российский контингент в Нагорном Карабахе.
- Означает ли это, что ЕС не уберет свою миссию от границы по требованию Баку и Москвы?
- Мандат миссии определяется в Брюсселе.
- В своем выступлении по случаю национального праздника Франции Вы упомянули, что Франция не откажется от права на возвращение народа Арцаха , признанного Международным Судом. Совпадают ли в этом вопросе повестки Еревана и Парижа? И как Вы себе представляете его реализацию? - В Армению иммигрировали более 100 000 беженцев. Почти все армянское население Нагорного Карабаха было вынуждено бежать. Я говорю «вынуждено», потому что это не было добровольное решение. После девятимесячной осады и жестокого военного наступления это решение не могло быть добровольным. Особенно важно, что в резолюции, принятой Международной организацией франкоязычных стран 5 октября, подчеркивалось, что эти люди были вынуждены покинуть страну. Первое, что мы сделали, и мы были первым отреагировавшим государством, — это помогли этим людям и Армении принять их.
В 2023 году Франция стала первым донором гуманитарной помощи беженцам Нагорного Карабаха и принимающим их армянским общинам. Это уязвимая группа населения, и они все еще нуждаются в поддержке. Это не значит, что мы откажемся от их права на возвращение. Потому что их право на возвращение – это не мнение. Это обязательство. Решение Международного Суда от 17 ноября 2023 года является обязательным для всех государств-членов ООН, включая Азербайджан. Конечно, мы знаем, и сами беженцы знают, что условий возвращения сейчас нет. Есть ли разница с правительством Армении? Я думаю, что нет. Во-первых, мы поддерживаем усилия правительства Армении по принятию и интеграции этих беженцев. Во-вторых, процесс принятия решения Международным Судом осуществлялся по инициативе правительства Армении. - Фактически вы откладываете эту проблему до тех пор, пока она не будет решена. - Да, мы ожидаем этого и работаем над тем, чтобы сделать это возможным. - По официальным данным, Армению уже покинули около 9 тысяч жителей Арцаха. Как международные доноры обеспечивают адресность поддержки народа Арцаха? Есть ли сотрудничество между донорами, правительством Армении и народом Арцаха? - Это главный вопрос. Чрезвычайный этап завершился. Фаза, когда люди приезжали в Горис на легковых и грузовых автомобилях, когда был огромный поток травмированных людей, которые не могли завезти свои вещи, этот этап уже позади. Теперь необходимо обеспечить экономические и социальные условия и услуги, которые позволят беженцам Нагорного Карабаха обосноваться и жить в Армении. Некоторые из них покинули РА. Многие из них уехали в Россию. Это логично, потому что у них там семьи. Трудовая миграция из Нагорного Карабаха в Россию имеет долгую историю. Однако я не уверен, что они едут в Россию с легким сердцем, учитывая, что российские воинские части полностью покинули их в сентябре прошлого года. На нынешнем этапе в рамках переговоров с правительством Армении и международными донорами мы пытаемся реализовать целевые программы по поддержке жизнеобеспечения, образования и интеграции беженцев в армянский рынок труда.
- Наибольшие жалобы касаются жилищных проектов . Обсуждается ли это со всеми заинтересованными сторонами?
- Да, это обсуждается напрямую с правительством Армении. Этот вопрос также обсуждается через Французское агентство развития, которое довольно активно работает в жилищном секторе, и с французскими НПО. Например, есть села, где дома были отремонтированы Армянским фондом Франции и переданы беженцам Нагорного Карабаха. И, конечно же, Франция имеет право голоса в международных финансовых институтах, таких как Всемирный банк, Европейский банк реконструкции и развития и даже Азиатский банк развития. Мы призываем эти учреждения поддержать Армению и, в частности, жилищные проекты в Армении.
- Франция является активным членом ЮНЕСКО. Каков прогресс в направлении миссии ЮНЕСКО для предотвращения уничтожения армянского культурного наследия в Арцахе?
- Уничтожение армянского наследия в Нагорном Карабахе, будь то религиозные объекты, могилы, общественные здания, обычные дома или даже целые кварталы, вызывает у нас большую обеспокоенность. Министр культуры Франции очень четко высказался по этому вопросу во время прошлогоднего визита в Ереван. Члены Международной организации франкофонии также ясно высказались в своем заявлении от 7 октября 2023 года относительно Армении. ЮНЕСКО должна иметь доступ в Нагорный Карабах.
- В рамках армяно -французского военного сотрудничества были подписаны соглашения о закупке оборонительного вооружения и боеприпасов. Каковы возможности расширения сотрудничества? Является ли членство Армении в ОДКБ препятствием для углубления военного сотрудничества?
- Мы не рассматриваем членство Армении в ОДКБ, которое правительство Армении называет «замороженным членством», как препятствие на пути обеспечения Армении военной техникой, необходимой ей для защиты своего народа, территории и суверенитета. Мы сказали это и сделали это. Мы ясно дали это понять нашим партнерам, в том числе нашим союзникам по НАТО. Поэтому для нас нет табу. Мы рады, что другие страны, такие как Индия, также начали военное сотрудничество с Арменией. И мы надеемся, что к нам присоединятся еще больше стран.
- Весь заказ уже доставлен?
- Я не буду комментировать вопрос снабжения. Но наше сотрудничество не разовое. Не хватило только одного заказа. Есть новые заказы, в том числе прошлогодние на систему CAESAR. Речь не идет о том, чтобы подписать соглашение, отправить груз, а потом забыть об Армении. Речь идет о том, чтобы идти бок о бок с армянской армией в процессе ее модернизации. Военная техника – это лишь часть этого. Обучение и военная доктрина также чрезвычайно важны. Мы обучаем армянских солдат как в Армении, так и во Франции, консультируем Министерство обороны РА.
- Есть ли у Армении перспектива вступления в ЕС?
- Во-первых, Армении решать быть кандидатом или нет, это её суверенное решение. Как человек, живущий в Армении и встречающийся с представителями разных слоёв общественности, я вижу, что армяне стремятся в Европу. В культурном отношении, с точки зрения верховенства закона и укрепления армянской демократии, среди армянского общества существует большое стремление к Европе. А Армения уже является членом Европейского политического сообщества. Это инициатива президента Макрона, направленная на объединение не только членов ЕС, но и стран Европы, не входящих в него, чтобы попытаться решить общие проблемы, которые затрагивают не только Европейский Союз, но и весь европейский континент. Следует отметить, что наибольший прогресс в мирных переговорах между Арменией и Азербайджаном был зафиксирован именно в этих рамках.
- Но ждут ли они Армению в ЕС?
- Это не так романтично. Это политический процесс и технический диалог. ЕС открыт для Армении, и лучшим примером этого является недавнее решение при поддержке Франции начать безвизовые переговоры с Арменией.
- Господин посол, мы ежедневно получаем жалобы от граждан РА о трудностях получения шенгенской визы. Людям часто приходится проходить унизительный путь оплаты посредников туристическим агентствам, чтобы записаться на прием для подачи документов. Какие шаги предпринимают посольства стран ЕС, в частности ваше, для решения этого вопроса до тех пор, пока либерализация визового режима не станет реальностью?
- Запись на получение визы бесплатна, и только посольства могут назначить эти встречи. Если какая-либо организация заявляет, что организует для вас встречу, она вас обманывает, а если берет с вас за это плату, то вас грабят. Эти люди — преступники, лжецы и воры. Я настоятельно призываю ваших читателей идентифицировать их, назвать нам названия этих компаний, и мы проведем расследование. Многие европейские консульства в Армении действительно перегружены. Причина в том, что все больше людей хотят посетить Европу. Планы поездок были отложены во время Covid, и теперь люди изо всех сил пытаются восполнить этот пробел. Что касается Франции, то теперь у вас есть больше возможностей для поездок во Францию, включая прямые рейсы в Марсель, Париж и Лион, а также традиционные рейсы Air France в Париж. И наши отношения с Арменией укрепляются. Это означает, что многие люди путешествуют с деловыми, военными, культурными целями, чтобы встретиться с представителями городов-побратимов или регионов Франции. Именно поэтому мы усиливаем наш визовый отдел. И именно поэтому сейчас мы начинаем делегировать первые шаги по подаче заявления на визу, не принятие решения по визе, а первые шаги по подаче заявления, снятие отпечатков пальцев и подачу документов для посещения соответствующей организации.
- Планируется ли визит президента Макрона в Армению в этом году?
- Президент получил приглашение от Премьер-министра. Как известно, последние месяцы были достаточно сложными во внутриполитической жизни Франции. Сейчас сформировано правительство, в которое вошли ряд политиков, многие годы друживших с Арменией, в том числе наш премьер-министр, открывший посольство Франции в РА в 1995 году, когда он был младшим министром по европейским делам. Наши лидеры находятся в постоянном контакте. 3 октября премьер-министр Пашинян находился в Париже. Он участвовал в Саммите франкофонии и обедал с президентом Макроном. Из десятков глав государств и правительств, присутствовавших на саммите в Париже, наш президент предпочел пообедать с премьер-министром Армении. Это показывает важность Армении для нас.
Комментариев нет:
Отправить комментарий