ԳԵՆԵՐԱԼ ՍԱՐԳԻՍ ՄԱՐՏԻՐՈՍՅԱՆ. ԱՄԵՐԻԿԱՑԻՆԵՐԸ ԽԱՆԳԱՐԵՑԻՆ ԱՐևՄՏՅԱՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԱԶԱՏԱԳՐՄԱՆԸ

Գեներալ Սարգիս Մարտիրոսյանի խոստովանությունը

- Ես պետք է ազատագրեի Արևմտյան Հայաստանը, - ասաց գեներալ Մարտիրոսյանը:

Ես նայեցի նրա աչքերի մեջ: Գեներալը չէր կատակում:

 - Ինչպե՞ս թե «Ես պետք է ազատագրեի Արևմտյան Հայաստանը»: Եթե Արևմտյան Հայաստանն ազատագրելն այդքան հեշտ լիներ, հիմա վաղուց ազատագրված կլիներ:

 - Ինձ հրաման էր տրված ազատագրել Արևմտյան Հայաստանը, - կրկնեց գեներալը:

Ես տեղս չէի գտնում: Գիտեի որ գեներալը ճիշտ է ասում, բայց նրա հայտնած տեղեկությունն այնքան անսպաելի և ցնցող էր, որ մի պահ իմ շունչը կտրվեց: Գեներալը լուռ նայում էր ինձ և մեղմ ժպտում: Մի քիչ լռելուց հետո նա շարունակեց.

- Հայրենական պատերազմն ավարտվելուց հետո Ստալինը որոշել էր գրավել Արևմտյան Հայաստանը: Այդ գործողությունը հանձնարարված էր ինձ: Ես եկա Երևան և սկսեցի հարձակման նախապատրաստությունը։

- Քանի՞ զինվոր ունեիք, - հարցրեցի ես:

- Ես հետս բերեցի իմ կորպուսը՝ 40 հազար զինվոր: Կորպուսիս միացրվեցին զանազան միավորումներ՝ թվով 20 հազար հոգի: Հարձակման համար ես ունեի 60 հազար զինվոր: Ես հարձակման նախապատրաստություններն ավարտեցի ժամանակին: Հետո եկավ հարձակման հրամանը և ես իմ զորքով մտա Արևմտյան Հայաստան և սկսեցի ազատագրել մեր հայրենիքը: Մենք սրընթաց առաջ էինք գնում, երբ ամերիկացիները ատոմային ռումբը գցեցին Ճապոնիայի վրա և Ստալինից պահանջեցին սովետական զորքը հանել Թուրքիայից: Ստալինը տեղի տվեց, որովհետև Սովետական Միությունն այդ ժամանակ դեռ ատոմային ռումբ չուներ: Ես իմ զորքը հանեցի Արևմտյան Հայաստանից, - ասաց գեներալը։ 

- Որքա՞ն էիք առաջացել Արևմտյան Հայաստանում, - հարցրեցի ես:

 - Հիսուն կիլոմետր, - պատասխանեց գեներալը:

Ամերիկացիներն առաջին ատոմային ռումբը գցեցել էին 1945 թվականի օգոստոսի 6-ին, իսկ երկրորդ ռումբը՝ օգոստոսի 9-ին: Հետևաբար հենց այդ օրերին էլ տեղի էր ունեցել սովետական զորքերի ներխուժումը Արևմտյան Հայաստան:

Գեներալ Մարտիրոսյանն այլևս ոչինչ չպատմեց Արևմտյան Հայաստանի ազատագրման փորձի մասին՝ ոչ այդ օրը, ոչ էլ ուրիշ օր: Այն տարիներին սովետական բանակի՝ Թուրքիա ներխուժման փաստը գաղտնի էր պահվում...

Տեղեկանք 

Սարգիս Սողոմոնի Մարտիրոսյան (սեպտեմբերի 21, 1900, Մադրասա, Շամախիի գավառ, Բաքվի նահանգ, Ռուսական կայսրություն - փետրվարի 15, 1984, Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ), խորհրդահայ ռազմական գործիչ, գեներալ-լեյտենանտ (1945), Խորհրդային Միության հերոս (1945 թվականի մայիսի 10)։

Նախնական կրթությունն ստացել է ծննդավայրում, ապա՝ Էջմիածնի Գևորգյան ճեմարանում։ 1919-1920 թթ.ծառայել է Հայաստանի Առաջին Հանրապետության հեծյալ գնդում որպես կրտսեր սպա: Հայաստանում խորհրդային ռեժիմի հաստատվելուց հետո մտել է կարմիր բանակի շարքերը, 1922 թվականին հայկական հրաձգային դիվիզիայում նշանակվել գնդացրային դասակի հրամանատար։ 1928 թվականին ավարտել է ԲԳԿԲ գլխավոր շտաբի Մոսկվայի բարձրագույն զինվորական դասընթացները և դարձել կադրային սպա։ 1924-1938 թվականներին 76-րդ հայկական լեռնա-հրաձգային դիվիզիայում վարել է տարբեր պաշտոններ (վաշտի հրամանատար, գնդի շտաբի պետի տռղակալ՝ հետախուզության գծով, դիվիզիզյի շտաբի հետախուզության բաժնի պետ և այլն)։

Սարգիս Մարտիրոսյանի հուշատախտակը Երևանում Խորհրդային Միության վրա Ֆաշիստական Գերմանիայի հարձակումից հետո Հարավային ռազմաճակատում Մարտիրոսյանը եղել է 227-րդ հրաձգային դիվիզիայի շտաբի պետ, Մոսկվայի համար մղված մարտերում՝ 340-րդ հրաձգային դիվիզիայի հրամանատար։ Նրա հրամանատարությամբ դիվիզիան մարտնչել է Վորոնեժի ռազմաճակատում։ 1943 թվականին Մարտիրոսյանը նշանակվել է կորպուսի հրամանատար՝ 1-ին Ուկրաինական ռազմաճակատի կազմում: Կորպուսը մասնակցել է Կորսուն-Շևչենկովսկի խմբավորման ոչնչացման մարտերին, Յաշ-Քիշնևյան օպերացիային, Լեհաստանի, Ռումինիայի գրավմանը, Վիսլա-Օդերյան, Բեռլինյան օպերացիաներին և Չեխոսլովակիայի գրավմանը։ 

Սարգիս Մարտիրոսյանը եղել է նոր ազատագրված Կիև քաղաքի կայազորի առաջին պետը։ 1947 թվականին նշանակվել է հրաձգային զորամասի հրամանատար Մերձկարպատյան ռազմական օկրուգում։ 1950 թվականին փոխադրվել է Անդրկովկասյան ռազմական օկրուգ, որպես զորամասի հրամանատարի տեղակալ։ 1953 թվականին զորացրվել և բնակվել է Երևանում:

Թշնամու դեմ պայքարում հրամանատարության մարտական առաջադրանքների օրինակելի կատարման և ցուցաբերած արիության համար Սարգիս Մարտիրոսյանին շնորհվել է Խորհրդային Միության հերոսի կոչում:

https://www.facebook.com/photo/?fbid=3654433978035027&set=a.350956748382783&locale=ru_RU

***

ГЕНЕРАЛ САРГИС МАРТИРОСЯН: АМЕРИКАНЦЫ ПОМЕШАЛИ ОСВОБОЖДЕНИЮ ЗАПАДНОЙ АРМЕНИИ

Признание генерала Саргиса Мартиросяна

- Я должен был освободить Западную Армению, - сказал генерал Мартиросян.  

Я посмотрел ему в глаза:  

- Если бы освободить Западную Армению было так легко, она уже давно была бы освобождена. 

 - Мне был дан приказ освободить Западную Армению, - повторил генерал.  

Я знал, что генерал говорит правду, но информация, которую он сообщил, была настолько ошеломляющей и шокирующей, что на мгновение у меня перехватило дыхание. Генерал молча смотрел на меня и мягко улыбался. Немного помолчав, он продолжил:

- После окончания Великой Отечественной войны Сталин решил освободить Западную Армению.  Эта операция была поручена мне. Я приехал в Ереван и начал подготовку к наступлению. 

- Сколько у вас было солдат? - спросил я. 

- Я привел с собой свой корпус - 40 000 солдат. К моему корпусу были присоединены различные соединения численностью 20 000 человек. У меня было 60 000 солдат для атаки. Затем поступил приказ о наступлении, и я со своим войском вошел в Западную Армению и приступил к освобождению нашей Родины. Мы стремительно продвигались вперед, когда американцы сбросили атомную бомбу на Японию и потребовали от Сталина вывести советские войска из Турции. Сталин уступил, потому что в то время у Советского Союза еще не было атомной бомбы, - сказал генерал.

- Как далеко вы продвинулись в Западной Армении? - спросил я.

- На 50 километров, - ответил генерал.

Американцы сбросили первую атомную бомбу 6 августа 1945 года, а вторую - 9 августа. Следовательно, именно в эти дни произошло вторжение советских войск в Западную Армению. Генерал Мартиросян больше ничего не рассказал о попытке освобождения Западной Армении. В те годы факт вторжения советской армии в Турцию держался в секрете...

Справка

Герой Советского Союза Саргис Согомонович Мартиросян (21 сентября 1900, Медресе, Шемахинский уезд, Бакинская губерния, Российская империя — 15 февраля 1984, Ереван, Армянская ССР, СССР), советский армянский военный деятель, генерал-лейтенант (1945), Герой Советского Союза (10 мая 1945).

Начальное образование получил на родине, затем в духовной семинарии Геворкян в Эчмиадзине. В 1919-1920 гг. служил младшим офицером в конном полку Первой Армянской республики. После установления Советской власти в Армении вступил в Красную Армию, в 1922 году был назначен командиром пулемётного взвода Армянской стрелковой дивизии. В 1928 году окончил Высшие военные курсы Генерального штаба БГКБ в Москве и стал кадровым офицером. С 1924 по 1938 гг. занимал различные должности в 76-й Армянской горнострелковой дивизии (командир роты, помощник начальника штаба полка по разведке, начальник разведывательного отдела штаба дивизии и тд.).

После нападения гитлеровцев на Советский Союз Мартиросян — начальник штаба 227-й стрелковой дивизии Южного фронта, а в боях за Москву — командир 340-й стрелковой дивизии. Под его командованием дивизия воевала на Воронежском фронте. В 1943 году Мартиросян был назначен командиром корпуса в составе 1-го Украинского фронта. Корпус участвовал в боях по уничтожению Корсунь-Шевченковской группировки, Ясско-Кишинёвской операции, при взятии Польши, Румынии, Висло-Одерской, Берлинской операциях, взятии Чехословакии. 

Саргис Мартиросян был первым начальником гарнизона освобождённого Киева. В 1947 году был назначен командиром стрелковой части в Закарпатском военном округе. В 1950 году был переведён в Закавказский военный округ на должность заместителя командира части. В 1953 году был демобилизован и поселился в Ереване.

За образцовое выполнение боевых заданий командования в борьбе с врагом и проявленное мужество Саргису Мартиросяну было присвоено звание Героя Совесткого Союза.

https://www.facebook.com/photo/?fbid=3654433978035027&set=a.350956748382783&locale=ru_RU

***

GENERAL SARGIS MARTIROSYAN: AMERICANS PREVENTED THE LIBERATION OF WESTERN ARMENIA

The confession of General Sargis Martirosyan

- I was supposed to liberate Western Armenia, - general Martirosyan said. I looked into his eyes: - If it were so easy to liberate Western Armenia, it would have been liberated long ago. - I was ordered to liberate Western Armenia, - the general repeated. I knew the general was telling the truth, but the information he provided was so overwhelming and shocking that it took my breath away for a moment. The general looked at me in silence and smiled gently. After a short silence, he continued: - After the end of the Great Patriotic War, Stalin decided to liberate Western Armenia. This operation was assigned to me. I arrived in Yerevan and started preparing for the offensive. - How many soldiers did you have? - I asked. - I brought my corps with me - 40,000 soldiers. Various 20,000-man formations were attached to my corps. I had 60,000 soldiers to attack. Then the order came for an offensive, and I entered Western Armenia with my army and began to liberate our homeland. We were making rapid progress when the Americans dropped the atomic bomb on Japan and demanded that Stalin withdraw Soviet troops from Turkey. Stalin conceded because at that time the Soviet Union did not yet have an atomic bomb, - the general said.

- How far have you progressed in Western Armenia? - I asked. - 50 kilometers, - the general replied. The Americans dropped the first atomic bomb on August 6, 1945, and the second on August 9. Consequently, it was during these days that the invasion of Western Armenia by Soviet troops took place. General Martirosyan did not say anything more about the attempt to liberate Western Armenia. In those years, the fact of the Soviet army's invasion of Turkey was kept secret... Reference

Hero of the Soviet Union Sargis Soghomonovich Martirosyan (September 21, 1900, Madrasah, Shamakhi district, Baku province, Russian Empire — February 15, 1984, Yerevan, Armenian SSR, USSR), Soviet Armenian military leader, Lieutenant General (1945), Hero of the Soviet Union (May 10, 1945). He received his primary education in his homeland, then at the Gevorgyan Theological Seminary in Etchmiadzin. In 1919-1920 he served as a junior officer in the cavalry regiment of the First Armenian Republic. After the establishment of Soviet power in Armenia, he joined the Red Army, and in 1922 was appointed commander of a machine-gun platoon of the Armenian Rifle Division. In 1928, he graduated from the Higher Military Courses of the General Staff of the BGKB in Moscow and became a career officer. From 1924 to 1938, he held various positions in the 76th Armenian Mountain Division (company commander, Assistant Chief of Staff of the regiment for Intelligence, head of the intelligence department of the division headquarters, etc.). After the Nazi attack on the Soviet Union, Martirosyan became Chief of Staff of the 227th Infantry Division of the Southern Front, and in the battles for Moscow, commander of the 340th Infantry Division. Under his command, the division fought on the Voronezh Front. In 1943, Martirosyan was appointed commander of the corps in the 1st Ukrainian Front. The corps participated in the battles to destroy the Korsun-Shevchenko group, the Iasi-Kishinev operation, the capture of Poland, Romania, Vistula-Oder, Berlin operations, and the capture of Czechoslovakia.

Sargis Martirosyan was the first head of the garrison of the recently liberated city of Kiev. In 1947, he was appointed commander of a rifle unit in the Transcarpathian military district. In 1950, he was transferred to the Transcaucasian Military District as deputy commander of the unit. In 1953, he was demobilized and settled in Yerevan.

Sargis Martirosyan was awarded the title Hero of the Soviet Union for his exemplary performance of the command's combat missions in the fight against the enemy and his courage.

https://www.facebook.com/photo/?fbid=3654433978035027&set=a.350956748382783&locale=ru_RU