УКРАИНСКИЙ ДИПЛОМАТ: "КАК МОЖНО ВОПРОС КАРАБАХА СЧИТАТЬ РЕШЕННЫМ? ЖИТЕЛИ КАРАБАХА ДОЛЖНЫ ВЕРНУТЬСЯ В СВОИ ДОМА"

Собеседник Step1.am – бывший посол Украины в Армении Александр Божко

— Господин Божко, можно ли  назвать события в Курской области новым этапом войны?

— На мой взгляд, сегодняшнее развитие событий можно объяснить тем, что Украина хочет перевести военные действия на территорию России. Поскольку на юге Украины уже давно идет горячая война, где Россия оказывает мощное давление на украинские войска и наступает, Украина решила нанести контрудар по российским войскам, но не на Донбассе, где противник имеет большое преимущество в живой силе и вооружениях, а там, где россияне этого меньше всего ожидали — в Курской области. Иными словами, украинские вооруженные силы пытаются перевести военные действия на российскую территорию. И, как видим, это удается, потому что Россия совершенно не ожидала там такого удара.

Мы видим достаточно серьёзное продвижение украинских войск. За последние месяцы они захватили больше территорий, чем Россия на Донбассе. Эта операция носит характер, когда трудно предугадать результаты. Через несколько дней все станет ясно, посмотрим, куда дойдут украинские войска, после чего можно четко проанализировать истинную цель украинских войск. Но если учесть, что одной из целей было заставить Россию ослабить напор на юге Украины, то она достигнута.

— Определяется ли наступательная тактика Украины тем, что получены F-16, другие средства обороны и наступления?

— Украинская армия, действующая в Курской области, достаточно хорошо оснащена современным европейским вооружением. Я не думаю, что есть прямая связь с F-16, но эта помощь создает предпосылки для того, чтобы мы могли использовать то вооружение, которое мы получаем из Западной Европы и США. Можно увидеть, что там используются немецкие танки, применяется современное вооружение. Но если мы посмотрим кадры, то очевидно, что украинские войска также используют советское вооружение. То есть, сосредоточив все свои возможности, украинская армия решила нанести удар там, где россияне меньше всего ожидали. Это можно считать высоким уровнем военного мастерства, потому что мы действительно видим, что операция была хорошо подготовлена. Мы видим, что русские войска, численность которых достигала 10-15 тысяч, не смогли оказать сопротивление. По первым ударам украинских войск стало очевидно, что российские войска не выдержали и просто бежали, вместо того, чтобы отступать. Украинская армия взяла в плен несколько сотен человек. Кроме того, российские тылы пострадали от ударов украинских войск. Иными словами, цель этих действий состояла в том, чтобы нанести урон российским войскам там, где они не ожидали, и нам это удалось.

— Может ли нынешняя операция быть частью некой сделки по определению новых «де-факто» границ?

— Пока рано об этом говорить, посмотрим. Мы еще не знаем, как будут развиваться действия, еще не ясно, где будет нанесен основной удар. Через несколько дней все станет ясно. На мой взгляд, одна из целей — захват украинской армией дороги, соединяющей Белгород с Москвой. И, конечно, мы должны подорвать русские тылы.

— Может ли состояться пресловутый процесс «обмена» Курской и Запорожской АЭС?

— Сначала украинские войска должны добраться до Курской АЭС. Сейчас они движутся в этом направлении. Пока еще слишком рано об этом говорить. Операция все еще развивается, и она носит характер, когда ее направление определяется тем, где сопротивление русских слабее. Речь идет о достаточно большой территории, около 700 квадратных километров, и это, конечно, ослабляет возможности и позиции российских войск. Сейчас, как мы видим, россияне перебрасывают свои войска с юга Украины в Курскую область. И мы надеемся, что давление, оказываемое Россией на юге Украины, особенно на Донбассе, ослабнет.

— Как Вы думаете, может ли в Украине, на Армянском нагорье и Ближнем Востоке применена универсальная схема решения территориальных споров?

— Все споры должны решаться в соответствии с международным правом, за столом переговоров. Решать должна не сила, а международное право и договоры. И мы видим, что некоторые страны, в данном случае такие авторитарные страны, как Россия, пытаются решать вопросы силой, диктуя свою волю, используя свою власть для разрушения международной системы.

— Почему вопрос Арцаха (Карабаха) не включают в список актуальных глобальных проблем? Произошла насильственная оккупация, можно ли считать вопрос Арцаха решенным?

— На мой взгляд, Арцахская проблема не решена. Как можно считать решенным вопрос Арцаха, когда 130 тысяч человек были вынуждены покинуть свои дома? Это армянский этнос, который тысячелетиями проживал на этих территориях, создал свою культуру, язык, фольклор, архитектуру, а затем был депортирован с мест своего проживания. С таким решением вопросов нельзя согласиться, так не бывает. Это из той же серии, о которой мы недавно говорили — о том, как некоторые страны пытаются решить свои проблемы.

Я думаю, что жители Арцаха должны вернуться в свои дома. Другой вопрос, как это сделать. Решение этого вопроса зависит от Армении, Азербайджана и международных организаций, которые занимаются этим вопросом уже много лет и должны продолжать им заниматься. Это боль не только армян, но и всех нормальных людей мира, которые сочувствуют арцахцам и представляют себе, в каком болезненном положении сейчас находятся.

Почему вопрос Арцаха не включен в число актуальных глобальных проблем? Отвечу на вопрос следующим образом. На мой взгляд, за прошедшие годы у армянской стороны было несколько возможностей решить вопрос с применением новых подходов, но, к сожалению, шансом не воспользовались. Я имею в виду ошибки, допущенные армянской дипломатией и органами арцахской власти. И теперь необходимо вернуть вопрос за стол переговоров. Я не знаю, как проходят переговоры между Арменией и Азербайджаном, потому что мы не знаем всех нюансов. Но параллельно должен обсуждаться вопрос Арцаха, потому что когда 130 тысяч человек вынуждены покинуть свою родину, это явное нарушение как прав человека, так и международных норм.

Роза Ованнисян

https://step1.am/ru/2024/08/12/17799/

***

ՈՒԿՐԱԻՆԱՑԻ ԴԻՎԱՆԱԳԵՏ. "ԻՆՉՊԵ՞Ս ԿԱՐԵԼԻ Է ԱՐՑԱԽԻ ՀԱՐՑԸ ԼՈՒԾՎԱԾ ՀԱՄԱՐԵԼ։ ԱՐՑԱԽԻ ԲՆԱԿԻՉՆԵՐԸ ՊԵՏՔ Է ՎԵՐԱԴԱՌՆԱՆ ԻՐԵՆՑ ՏՆԵՐԸ"

Step1.am-ի զրուցակիցն է Հայաստանում Ուկրաինայի նախկին դեսպան Ալեքսանդր Բոժկոն

- Պարո՛ն Բոժկո, ի՞նչ է կատարվում Կուրսկի շրջանում, կարելի՞ է սա համարել պատերազմի նոր փուլ:

- Իմ կարծիքով՝ այսօրվա զարգացումնեը կարելի է բացատրել նրանով, որ Ուկրաինան ուզում է ռազմական գործողությունները տեղափոխել Ռուսաստանի տարածք։ Քանի որ երկար ժամանակ թեժ պատերազմական գործողություններ են ընթանում Ուկրաինայի հարավում, որտեղ Ռուսաստանը մեծ ճնշում է գործադրում ուկրաինական զորքերի վրա եւ առաջխաղացում ունի, հետեւաբար, Ուկրաինան որոշել է հակահարված հասցնել ռուսական զորքերին, բայց ոչ Դոնբասում, որտեղ թշնամին մեծ առավելություն ունի եւ զինվորների քանակության, եւ սպառազինության հարցում, այլ այնտեղ, որտեղ ռուսներն ամենաքիչն էին սպասում՝ Կուրսկի շրջանում։ Այսինքն՝ ուկրաինական զինված ուժերը գործողությունները տեղափոխում է ռուսական տարածք։ Եվ, ինչպես տեսնում ենք, դա հաջողվել է, քանի որ Ռուսաստանն ամենևին էլ չէր սպասում այնտեղ նման հարվածի։

Վերջին մի քանի օրերին մենք տեսնում ենք ուկրաինական զորքերի բավական լուրջ առաջխաղացում։ Նրանք գրավել են ավելի շատ տարածք, քան Ռուսաստանը Դոնբասում՝ վերջին ամիսների ընթացքում։ Այս օպերացիան այնպիսի բնույթ ունի, որ միանգամից դժվար է ասել, թե ինչ արդյունքների կհասնի։ Սպասենք, մի քանի օրվա ընթացքում պարզ կլինի, կտեսնենք, թե ուր կհասնեն ուկրաինական զորքերը, որից հետո կկարողանանք ավելի հստակ վերլուծել, թե ո՞րն է ուկրաինական զորքերի իսկական նպատակը։ Բայց եթե հաշվենք, որ նպատակներից մեկը եղել է Ռուսաստանին ստիպել թուլացնել իր գործողություններն Ուկրաինայի հարավում, ապա դա կատարված է։

- Ուկրաինայի հարձակողական մարտավարությունն արդյոք պայմանավորվա՞ծ է նրանով, որ F-16-ների, պաշտպանության այլ միջոցների ու սպառազինությունների մուտք տեղի ունեցավ։

- Ինչպես մենք տեսնում ենք, ուկրաինական զորքը, որը գործում է Կուրսկի մարզում, բավական լավ է զինված՝ եվրոպական ժամանակակից սպառազինությամբ։ Ես չեմ կարծում, որ անմիջական կապ կա F-16-ների հետ, բայց այդ օգնությունը հիմք է ստեղծում, որպեսզի մենք կարողանանք օգտագործել այդ սպառազինությունը, որը ստանում ենք Արեւմտյան Եվրոպայից եւ ԱՄՆ-ից։ Ինչպես տեսնում ենք, այնտեղ գերմանական տանկեր են կիրառվում, ժամանակակից զենք են օգտագործում։ Բայց եթե նայում ենք կադրերը, թե ինչպես էր տեղափոխվում ուկրաինական զորքը, ապա տեսնում ենք, որ ուկրաինական զորքերն օգտագործում են նաեւ ԽՍՀՄ սպառազինությունը։ Այնպես որ, օգտագործելով իր բոլոր հնարավորությունները, ուկրաինական զորքը որոշել է հարված հասցնել այնտեղ, որտեղ ռուսներն ավելի քիչ էին սպասում։ Դա ռազմական վարպետության բավական բարձր մակարդակ կարելի է համարել, որովհետեւ իրոք տեսնում ենք, որ այս օպերացիան բավական պատրաստված էր։ Մենք տեսնում ենք, որ իրոք ռուսական զորքերը, որի քանակն այնտեղ հասնում էր 10-15 հազարի, չեն կարողացել դիմադրել։ Ուկրաինական զորքերի առաջին հարվածներից տեսանք, որ ռուսական զորքը չկարողացավ դիմադրել, եւ ուղղակի փախել է, ոչ թե նահանջել։ Ուկրաինական զորքը մի քանի հարյուր գերի է վերցրել։ Բացի դրանից, ռուսական թիկունքը քայքայված է ուկրաինական զորքի հարվածներից։ Այսինքն՝ այս գործողությունների նպատակն այն է, որպեսզի կարողանանք վնաս հասցնել ռուսական զորքերին այնտեղ, որտեղ նրանք չէին սպասում, եւ դա մեզ հաջողվել է։

- Կարո՞ղ է արդյոք ներկայիս գործողությունը նոր «դե ֆակտո» սահմանների որոշման ինչ-որ գործարքի մաս լինել։

- Դեռ վաղ է այդ մասին խոսել, տեսնենք։ Դեռ չգիտենք, թե ինչպես կզարգանան գործողությունները, դեռ պարզ չէ, թե որտեղ է լինելու գլխավոր հարվածը։ Մի քանի օրվա ընթացքում պարզ կլինի։ Իմ կարծիքով՝ նպատակներից մեկն այն է, որպեսզի ուկրաինական զորքը գրավի ճանապարհը, որը կապում է Բելգորոդը Մոսկվայի հետ։ Եվ, իհարկե, պետք է քայքայենք ռուսական թիկունքը։

- Հնարավո՞ր է Կուրսկի և Զապորոժիեի ԱԷԿ-ի տխրահռչակ «փոխանակման» գործընթաց տեղի ունենա։

- Սկզբում նախ պետք է ուկրաինական զորքերը հասնեն Կուրսկի Ատոմակայանին։ Հիմա այդ ուղությամբ են շարժվում։ Դեռ վաղ է խոսել այդ մասին։ Երբ արդեն գործողություններն ավարտվեն, եւ մենք տեսնենք արդյունքները, կկարողանանք բավական կոնկրետ խոսել այս օպերացիայի նպատակի մասին։ Դեռ օպերացիան զարգացնում է, եւ այնպիսի բնույթ ունի, որ չի ուղղվում կոնկրետ տարածքի դեմ, այլ ուղղվում է այնտեղ, որտեղ ռուսների դիմադրությունը թույլ է։ Բավական մեծ տարածքի մասին է խոսքը, մոտ 70Օ քառակուսի կմ, եւ, իհարկե, դա թուլացնում է ռուսական զորքերի հնարավորություններն ու դիրքերը։ Հիմա, ինչպես տեսնում ենք, ռուսներն իրենց զորքերը տեղափոխում են հարավային Ուկրաինայից դեպի Կուրսկի մարզ։ Եվ հույս ունենք, որ այն ճնշումը, որը գործադրում է Ռուսաստանը հարավային Ուկրաինայում, հատկապես Դոնբասում, կթուլանա։

- Ի՞նչ եք կարծում, Ուկրաինայում, հայկական լեռնաշխարհում եւ Մերձավոր Արևելքում կարո՞ղ է կիրառվել տարածքային վեճերի լուծման ունիվերսալ սխեմա:

- Բոլոր վեճերը պետք է լուծվեն ըստ միջազգային իրավունքի, նստեն բանակցությունների։ Ոչ թե ուժը պետք է որոշի, այլ՝ միջազգային իրավունքը, պայմանագրերը։ Իսկ մենք տեսնում ենք, որ որոշ երկրներ, տվյալ դեպքում Ռուսաստանը եւ ՌԴ նման ավտորիտար երկրներն իրենց առաջ նպատակ են դնում հարցերը լուծել ուժի միջոցով, թելադրել իրենց կամքը, օգտվելով իրենց ուժից՝ քանդել միջազգային համակարգը։

- Ինչո՞ւ Արցախի հարցը չի ընդգրկվում գլոբալ խնդիրների ցանկում, որոնք այժմ թեժ փուլում են։ Ուժով տեղի է ունեցել օկուպացիա, արդյոք Արցախի հարցը լուծվա՞ծ է համարվում։

- Իմ կարծիքով՝ Արցախի հարցը լուծված չէ։ Ինչպե՞ս կարող է Արցախի հարցը լուծված լինել, երբ իրենց հարազատ տներից տեղահանվել է 130 հազար մարդ։ Դա հայկական էթնիկ խումբն է, որը հազարավոր տարիներ ապրում էր այդ տարածքներում, ստեղծել էր իր առանձին մշակույթը, լեզուն, բանահյուսությունը, ճարտարապետությունը եւ հետո տեղահանվել իր բնակավայրից։ Չի կարելի համաձայնել հարցերի նման լուծման հետ, այդպես չի լինում։ Դա նույն շարքից է, ինչի մասին քիչ առաջ խոսեցինք, թե ինչպես են փորձում լուծել իրենց հարցերը որոշ երկրներ։

Ես կարծում եմ, որ արցախցիները պետք է վերադառնան իրենց տները։ Այլ հարց է, թե ինչպե՞ս պետք է դա անել։ Այդ հարցի լուծումը կախված է եւ Հայաստանից, եւ Ադրբեջանից, եւ միջազգային կազմակերպություններից, որոնք զբաղվում էին այդ հարցով երկար տարիներ եւ պետք է շարունակեն զբաղվել։ Դա ոչ միայն հայերի ցավն է, այլ աշխարհի բոլոր նորմալ մարդկանց, որոնք ցավակցում են արցախցիներին ու պատկերացնում, թե ինչ տանջալից դրության մեջ են արցախցիները հիմա։

Թե ինչո՞ւ Արցախի հարցը չի ընդգրկվում գլոբալ խնդիրների շարքում, հարցին ի պատասխան կասեմ հետեւյալը․ իմ կարծիքով՝ հայկական կողմը երկար տարիների ընթացքում մի քանի հնարավորություն ուներ՝ նոր մոտեցումներով լուծել հարցը, բայց, ցավոք, չի օգտագործել այդ հնարավորությունները։ Ես նկատի ունեմ եւ Հայաստանի դիվանագիտության, եւ արցախցիների կառավարության մարմինների սխալները, որոնք թույլ են տրվել։ Իսկ հիմա հարկավոր է, որ այդ հարցը վերադառնա բանակցությունների սեղան։ Ես չգիտեմ՝ ինչպես են ընթանում բանակցությունները Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ, որովհետեւ մենք բոլոր նրբությունների մասին չգիտենք։ Բայց Արցախի հարցը պետք է քննարկվի զուգահեռ, որովհետեւ երբ իր բնօրրանից տեղահանվում է 130 հազարանոց ժողովուրդը, դա եւ մարդու իրավունքների, եւ միջազգային նորմերի ակնհայտ խախտում է։

Ռոզա Հովհաննիսյան

https://step1.am/blog/2024/08/12/21042/

***

UKRAINIAN DIPLOMAT: "HOW CAN THE KARABAKH ISSUE BE CONSIDERED RESOLVED? KARABAKH RESIDENTS SHOULD RETURN TO THEIR HOMES"

The interlocutor Step1.am – former Ambassador of Ukraine to Armenia Alexander Bozhko

— Mr. Bozhko, can we call the events in the Kursk region a new stage of the war? — In my opinion, today's development of events can be explained by the fact that Ukraine wants to transfer military operations to the territory of Russia. Since a hot war has been going on in the south of Ukraine for a long time, where Russia is exerting powerful pressure on Ukrainian troops and is advancing, Ukraine decided to launch a counterattack against Russian troops, but not in the Donbas, where the enemy has a great advantage in manpower and weapons, but where Russians least expected it — in the Kursk region. In other words, the Ukrainian armed forces are trying to transfer military operations to Russian territory. And, as we can see, it succeeds, because Russia did not expect such a blow there at all. We see quite a serious advance of the Ukrainian troops. In recent months, they have seized more territories than Russia in the Donbas. This operation is of a nature where it is difficult to predict the results. In a few days everything will become clear, let's see where the Ukrainian troops reach, after which we can clearly analyze the true purpose of the Ukrainian troops. But if we consider that one of the goals was to force Russia to weaken its pressure in the south of Ukraine, then it has been achieved. — Is Ukraine's offensive tactics determined by the fact that F-16s and other means of defense and offensive have been received? — The Ukrainian army operating in the Kursk region is well equipped with modern European weapons. I don't think there is a direct connection with the F-16, but this assistance creates the prerequisites for us to use the weapons that we receive from Western Europe and the United States. You can see that German tanks are used there, modern weapons are used. But if we look at the footage, it is obvious that the Ukrainian troops are also using Soviet weapons. That is, having concentrated all its capabilities, the Ukrainian army decided to strike where the Russians least expected. This can be considered a high level of military skill, because we really see that the operation was well prepared. We see that the Russian troops, whose number reached 10-15 thousand, could not resist. According to the first strikes of the Ukrainian troops, it became obvious that the Russian troops could not stand it and simply fled, instead of retreating. The Ukrainian army captured several hundred people. In addition, the Russian rear suffered from attacks by Ukrainian troops. In other words, the purpose of these actions was to inflict damage on Russian troops where they did not expect, and we succeeded.

— Can the current operation be part of some kind of deal to define new "de facto" borders? — It's too early to talk about it, we'll see. We do not yet know how the actions will develop, it is not yet clear where the main blow will be struck. In a few days, everything will become clear. In my opinion, one of the goals is the seizure by the Ukrainian army of the road connecting Belgorod with Moscow. And, of course, we must undermine the Russian rear. — Can the notorious process of "exchange" of Kursk and Zaporizhia nuclear power plants take place? — First, the Ukrainian troops must get to the Kursk nuclear power plant. They are now moving in that direction. It's too early to talk about it yet. The operation is still developing, and it is of a nature where its direction is determined by where the Russian resistance is weaker. We are talking about a fairly large territory, about 700 square kilometers, and this, of course, weakens the capabilities and positions of Russian troops. Now, as we can see, the Russians are moving their troops from the south of Ukraine to the Kursk region. And we hope that the pressure exerted by Russia in the south of Ukraine, especially in the Donbas, will weaken. — Do you think that a universal scheme for resolving territorial disputes can be applied in Ukraine, the Armenian Highlands and the Middle East? — All disputes should be resolved in accordance with international law, at the negotiating table. It is not force that should decide, but international law and treaties. And we see that some countries, in this case authoritarian countries like Russia, are trying to solve issues by force, dictating their will, using their power to destroy the international system.

— Why is the issue of Artsakh (Karabakh) not included in the list of urgent global problems? There has been a violent occupation, can the issue of Artsakh be considered resolved? — In my opinion, the Artsakh problem has not been solved. How can the issue of Artsakh be considered resolved when 130 thousand people were forced to leave their homes? This is an Armenian ethnic group that has lived in these territories for thousands of years, created its own culture, language, folklore, architecture, and then was deported from its places of residence. It is impossible to agree with such a solution of issues, it does not happen that way. This is from the same series that we talked about recently — about how some countries are trying to solve their problems. I think the residents of Artsakh should return to their homes. Another question is how to do it. The solution to this issue depends on Armenia, Azerbaijan and international organizations that have been dealing with this issue for many years and should continue to deal with it. This is the pain not only of Armenians, but also of all normal people of the world who sympathize with the people of Artsakh and imagine what a painful situation they are in now. Why is the issue of Artsakh not included in the list of urgent global problems? I will answer the question as follows. In my opinion, over the past years, the Armenian side has had several opportunities to resolve the issue using new approaches, but, unfortunately, they did not take advantage of the chance. I am referring to the mistakes made by the Armenian diplomacy and the authorities of Artsakh. And now it is necessary to bring the issue back to the negotiating table. I do not know how the negotiations between Armenia and Azerbaijan are going, because we do not know all the nuances. But in parallel, the issue of Artsakh should be discussed, because when 130 thousand people are forced to leave their homeland, this is a clear violation of both human rights and international norms. Roza Hovhannisyan

https://step1.am/blog/2024/08/12/21042/

https://step1.am/ru/2024/08/12/17799/