The Third Force Plus

ԱՐԱՐԱՏՅԱՆ ԴԱՇՏԱՎԱՅՐԸ՝ ԳԻՆՈՒ ՊԱՏՐԱՍՏՄԱՆ ՀՆԱԳՈՒՅՆ ԿԵՆՏՐՈՆ․ ՀԻՆ ՎԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

Տարածված է այն տեսակետը, որ Բիբլիայում վկայվող Նոյի կողմից ջրհեղեղից հետո Արարատ (Մասիս) լեռան ստորոտում խաղողի վազ տնկելու և խաղողից գինի ստանալու հիշատակությունը հնագույնն է (մ.թ.ա. II հազարամյակի վերջ): Սակայն Միջագետքի գրավոր աղբյուրներում /շումերական/ վկայություն կա Մասու-Մաշու (Մասիս) լեռներից այն կողմ գտնվող Արարատյան դաշտը խաղողի մշակման ու գինի պատրաստելու հնագույն կենտրոն լինելու մասին: Անդրադառնանք այդ վկայությունը:

«Գիլգամեշը և անմահների երկիրը» պոեմում Ուրուկի տիրակալ Գիլգամեշը, անմահություն ձեռք բերելու նպատակով ուղևորվում է «անմահների երկիր»՝ Արատտա, որի ճանապարհը Արևի աստված Ութուի հրահանգով նրան ցույց են տալիս Լեռնային երկրների ճանապարհներն իմացող յոթ ոգեղեն էակներ»՝ մարդակարիճներ: Այդ էակներից մեկը ասում է.

«Գնա Գիլգամեշ, քո դժվարին ուղիով,

Թող անցնես դու լեռները Մասու,

Անտառներն ու լեռները թող խիզախորեն անցնես,

Թող բարեհաջող ետ վերադառնաս:

Լեռների դարպասները բաց են քեզ համար»:

«Գիլգամեշը և անմահների երկիրը»

Այս տողերից հայտնի է դառնում, որ Արատտան լեռների երկիր է (քաղաք), որը գտնվում է Մասու (Մաշու) լեռներից այն կողմ: Բազում տառապանքներից հետո երբ «խավարում լույս է երևում» Գիլգամեշը տեսնում է Մասու (Մասիս) լեռներից այն կողմ գտնվող աստվածների դրախտային այգին, որտեղ նրա աչքը շոյում են «սարդիոնի նման ճերմակ պտուղներով» խաղողի որթատունկերըը, «տեսքով հաճելի խաղողի ողկույզներով» /Հին Արևելքի պոեզիա, Ե., 1982, էջ 146/: Աստվածների այգին ուներ տնտեսուհի Սիդուրի անունով, որը խաղողից պատրաստված «սրբազան հեղուկ»՝ գինի էր մատուցում աստվածներին:

Ինչպես նկատում ենք Բիբլիայից ավելի հին «Գիլգամեշ» շումեր-աքադական վիպերգը «աստվածների այգին» (կամ Դրախտի այգին) տեղադրում է Մասու-Մասիս լեռներից այն կողմ՝ Արարատյան դաշտում, իսկ խաղողը համարվում է այդ այգու «հաճելի տեսքով» պտուղը, որից պատրաստված «սրբազան հեղուկը»` գինին վայելում էին աստվածները ու նրանց կողմից աստվածների շարքը դասված մարդիկ /Ուտնապիշտի, ավելի ուշ Նոյը/: Բիբլիայից հայտնի է, որ ջրհեղեղից հետո Նոյը Մասիս-Արարատ լեռան ստորոտում խաղողի որթ է տնկում, այնուհետև գինի քամում և վայելում: Նկատում ենք, որ խաղողը Դրախտի հիմնական բույսն է: Հայկական միջնադարյան տաղերից մեկում ևս խաղողի վազը համարվել է «դրախտաբոյս տունկ» /Կ. Կոստանեանց, Նոր ժողովածու. Միջնադարեան հայոց տաղեր եւ ոտանաւորներ, պրակ Ա, Թիֆլիս, 1892, էջ 39/:

Այսպիսով շումեր-աքադական «Գիլգամեշ» պոեմում խաղողի ու նրանից պատրաստված աստվածային սրբազան ըմպելիք գինու մասին հիշատակությունը թույլ է տալիս ասելու, որ Արարատյան դաշտը խաղողի մշակման ու գինու պատրաստման հնագույն տարածքներից է (եթե ոչ հնագույնը), (մ.թ.ա. IV-III հազարամյակներ):

Հատված «Նոր ուսումնասիրություններ Երևանի հնագույն պատմության մասին» գրքից, 2015

Նկարում պատկերված են Մասու-Մաշու լեռները, որտեղից ծագում ու մայր է մտնում Արևը՝ Ութու աստվածը, և լեռների դարպասները պահպանող մարդակարիճները: Մեծ և Փոքր Մասիսները պատկերված են այնպես, ինչպես երևում է Միջագետքից:

https://www.facebook.com/photo?fbid=7638860106242097&set=a.528982770563235

***

ՖՐԱՆՍԻԱՑԻ ԳԻՏՆԱԿԱՆ ԺԱԿ ՌԵԿԼՅՈՒ. "ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ ԲՈԼՈՐ ՀԱՅՐԵՆԻՔՆԵՐԻ ՆԱԽԱՀԱՅՐԵՆԻՔՆ Է"

Ֆրանսիացի ականավոր պատմաբան և աշխարհագրագետ Ժակ Էլիզե Ռեկլյուի խորին համոզմամբ՝ "Հայաստանը բոլոր հայրենիքների Նախահայրենիքն է", այսինքն՝ մարդկության և համաշխարհային քաղաքակրթության բնօրրանը: Հենց հայերից են առաջացել աշխարհի շատ ժողովուրդներ, հատկապես Եվրոպական համայնքի ժողովուրդները։ Ինչպես աշխարհի շատ գիտնականներ, այս կարծիքին Է եկել նաև ֆրանսիացի գիտնական Ժակ Էլիզե Ռեկլյուն (1830-1905)։

Կարդալ ավելին.

https://thirdforceplus.blogspot.com/2024/07/blog-post_12.html

***

ԲՐԻՏԱՆԱՑԻ ԳԻՏՆԱԿԱՆ ՎԻՆՍԵՆԹ ՍՄԻԹ. "ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ ԲԱՐՁՐԱԳՈՒՅՆ ՈՒԺԵՐԻ ԿՈՂՄԻՑ ՍՏԵՂԾԱԾ ԵՐԿԻՐ Է"

Կարդալ ավելին.

https://thirdforceplus.blogspot.com/2022/11/blog-post_26.html

***

ՌՈՒՍ ԳԻՏՆԱԿԱՆ ԷՌՆՍՏ ՄՈՒԼԴԱՇև. "ԱՇԽԱՐՀԻ ՇԱՏ ԺՈՂՈՎՈՒՐԴՆԵՐ ՍԵՐՈՒՄ ԵՆ ՀԱՅԵՐԻՑ"

Կարդալ ավելին.

https://thirdforceplus.blogspot.com/2024/05/blog-post_27.html

***

ԳԵՐՄԱՆԱՑԻ ԳԻՏՆԱԿԱՆ ԱՎԳՈՒՍՏ ՇԼԵՅԽԵՐ. ՀԱՅՈՑ ԼԵԶՈՒՆ ԵՎՐՈՊԱԿԱՆ ԲՈԼՈՐ ԼԵԶՈՒՆԵՐԻ ՄԱՅՐՆ Է